Товч тойм
Сүүлийн жилүүдэд Монгол Улсын импортын хэмжээ өсөж, импортын бүтээгдэхүүний нэг ихэнх хувийг Хятад, Орос зэрэг хөрш орнууд дангаараа нийлүүлж байна. Энэ нөхцөлд иргэд хөл хөдөлгөөн ихтэй хотын төв, зах, хилийн постуудаар гадаад гаралтай бэлэн хоол, бүтээгдэхүүн ихээр орж ирэхтэй холбогдуулан хүнсний чанар, аюулгүй байдал, хилээр орж ирж буй бүтээгдэхүүний хяналт талаарх олон асуулт гарч байна. Монгол Улсад хүнсний аюулгүй байдлыг хариуцсан хууль, байгууллага олон талтай ба зарим баримжаа, хяналтын үүрэг нэгтгэгдээгүй тул мэдээлэл дамжих, хариуцлага тодорхой бус байдлаас эмээх шалтгаан бий.
Дэлхий дээр хүнсний бодлогоор “зэвсэглэж” хядсан баримтууд (баримтат жишээнүүд)
“Хүнсийг санаатайгаар бохирдуулах / тараах” — буюу хүнсний замаар хүний эрүүл мэндэд нөлөөлөх үйлдэл хэзээ, хаана хэрхэн болсон тухай үндсэн баримтуудыг харуулав.
-
Ражниш (Rajneeshee) — Орегон, АНУ, 1984: Салад ба ресторануудад санаатайгаар Salmonella тарааснаас 700 орчим хүн хоолны хордлогод өртсөн. Энэ нь орчин үеийн түүхэнд хоол хүнсэн дэх биотерроризмын хамгийн том баримтлагдсан тохиолдлуудын нэг.
-
Operation Vegetarian — Их Британийн WWII төлөвлөгөө: Хоёрдугаар дайны үед Британи “малд өгөх будааны маягын (cattle cakes)-г Anthrax-тай хольж” дайсны мал сүргийг устгах замаар хүнсний гинжин системийг эвдэх санаа гаргаж байв. (Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлээгүй, гэхдээ баримтат түүх.)
-
Японы Unit 731 (Мэдээллийн түүхэн жишээ): 1930-40-ээд онд Японы зарим цэргийн нэгжүүд амьд туршилт, халдварт бодис тараасан баримтуудтай бөгөөд устгах, хордуулах зориулалттай ус/хүнсний бохирдол, биологийн зэвсгийн хэрэглээний талаар дуудлага бий. (Энэхүү түүх нь хүнсний/усан замаар тархах биологийн аюулын жишээ.)
-
Орчин үеийн хоол хүнсний хордлого, худалдан нийлүүлэлтийн алдагдал: 2000-аад, 2010-аад онд олон орны дотоод зах зээлд бүтээгдэхүүний алдсан чанар (жишээ: 2008 онд Хятадын сүүн бүтээгдэхүүнд меламин хольж олон хүүхэд өвчилсөн гэх мэт) нь импортын хоол хүнсний хяналтын сул тал хэр эмзэг болохыг харуулсан. (Эдгээр нь “зөвхөн санаатай зэвсэг” биш ч, хүнсний хяналт сул үед хүн ардын эрүүл мэндэд онц их аюул учирч болохыг харуулна.)
Үнэн хэрэг дээр: дэлхий дээр хүнсээр дамжин хүмүүсийг санаатайгаар ихээр хөнөөсөн (олон хүний цуврал үхэлд хүргэсэн) баримтлагдсан томоохон кампания цөөхөн боловч биологийн бодисыг хүнсний гинжин систем рүү чиглүүлэн ашиглах санаа, хэрэглэх оролдлогууд, мөн бүлэг этгээдүүдийн жижиг дунд хэмжээний хоол бохирдуулалт нь түүхэнд олон удаа гарчээ.
Монгол дахь хариуцсан байгууллага, хууль эрх зүйн орчин (одоогийн ерөнхий байдлаар)
-
Хүнсний тухай хууль (1999 ба хойшийн засвар) үндсэн хүнсний аюулгүй байдлын эрх зүйн суурь.
-
Салбар байгууллагууд: Уул, уурхай биш хүнсний хяналт, стандарт, эрүүл мэндийн хяналтыг заримдаа хэд хэдэн байгууллага зэрэг хийдэг (Жишээ: Хүнс, ХАА, Хөнгөн үйлдвэрийн яам; Эрүүл мэндийн яам; Үндэсний нийтийн эрүүл мэндийн төв; ) — энэ нь хяналтын ажлын уялдаа сул, мэдээлэл дамжихад хүндрэл үүсгэх шалтгаан болдог гэж олон судалгаа тэмдэглэж байна.
-
Гадаад гаралтай хүнс, импорт: Сүүлийн жилүүдэд импортын дийлэнх нь хөрш орнуудаас орж ирж байгааг албан статистик харуулж байна; импортын хяналт, гаалийн шалгалт, бэлэн хоолны жижиг бизнесүүдэд хийгдэх лабораторийн шалгалт, чанарын гэрчилгээний практик байдал нягт шалгагдаж байна.
-
Институцийн сул тал, сайжруулах шаардлага: Дэлхийн байгууллагууд (FAO/WHO) Монголд хүнсний стандарт, лабораторийн хүчин чадлыг бэхжүүлэх шаардлагатайг тодорхойлж зөвлөмж өгдөг. Одоогийн бүтэц, хяналтын багц олон талтай тул хариуцлага болон мэдээллийн дамжуулалт сайжрах шаардлагатай гэж дүгнэлтүүд бий.
-
-
Зах, гудамж, хилийн цэгүүдээс дээж цуглуулан аккредит лабораторид шинжлүүлэх;
-
МоFALI, Эрүүл мэндийн яам, гаалиас албан тоон баримтыг нэхэх;
-
FAO/WHO-ийн Монгол дахь төслүүд, тайланг шалгаж, оролцогч экспертүүдтэй ярилцлага хийх.
СЭТГЭГДЭЛ Үлдээх