Засгийн жолоог алдагсдын огцрох учир...

М.Энхсайхан (1996-1998) 1 жил 278 хоног үүрэг гүйцэтгэсэн.

Мэндсайханы Энхсайхан нь 1996 оны 7-р сарын 19-нөөс 1998 оны 4-р сарын 23-ныг хүртэл Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар ажилласан. Тэрээр Ардчилсан холбоо эвслийн нэрийн өмнөөс Засгийн газрыг тэргүүлсэн бөгөөд энэ эвсэл нь Монголын Социал Демократ Нам (МСДН) болон Монголын Үндэсний Ардчилсан Нам (МҮАН)-аас бүрдэж байв. 1996 оны Улсын Их Хурлын сонгуульд Ардчилсан эвсэл 50 суудал авч, олонх болсон тул МСДН-ын дарга М.Энхсайхан Ерөнхий сайдаар томилогдсон юм.  Гэвч эвслийн дотоодод удирдлагын байр суурийн талаар зөрчил үүсч, Ардчилсан холбоо эвслийн дарга нь Ерөнхий сайд байх нь зүйтэй гэж үзэн, М.Энхсайханыг огцруулсан. Үүний дараа МҮАН-ын дарга Цахиагийн Элбэгдорж Ерөнхий сайдаар томилогдсон бөгөөд энэ нь тухайн үеийн улс төрийн тогтворгүй байдлыг илтгэж байв. Энэхүү үйл явдал нь Монголын улс төрийн түүхэнд эвсэл доторх зөрчил, удирдлагын байр суурийн тэмцэл хэрхэн Засгийн газрын тогтвортой байдалд нөлөөлж болохыг харуулсан тод жишээ болсон юм.

 Засгийн газрыг Ардчилсан холбоо эвслээр удирдаж байв. Гэвч, Ардчилсан холбооны дарга нь Ерөнхий сайд байх ёстой гэж үзэн, М.Энхсайханыг огцруулсан

Ц.Элбэгдорж (1998) 230 хоног ажилласан. 

Цахиагийн Элбэгдорж нь 1998 оны 4-р сарын 23-наас 12-р сарын 9-нийг хүртэл Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар ажилласан бөгөөд энэ хугацаанд түүний Засгийн газар улс төрийн тогтворгүй байдал, эдийн засгийн сорилтуудтай тулгарч, эцэст нь огцорсон юм. 

Улс төрийн нөхцөл байдал

1998 онд Ардчилсан холбоо эвсэл доторх удирдлагын зөрчил, МАХН-ын бүлэгтэй үүссэн санал зөрөлдөөн нь Засгийн газрын үйл ажиллагааг саатуулсан. Тухайлбал, “Сэргээн босголт”, “Голомт”, “ХОТШ” зэрэг банкны асуудлаар УИХ дахь Ардчилсан холбоо эвсэл болон МАХН-ын бүлэг санал зөрөлдөж, чуулганыг 34 хоног гацаасан байна. Энэ нөхцөл байдал нь Засгийн газрын үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж, эцэст нь УИХ-аас Засгийн газрыг огцруулах шийдвэр гаргасан. 

Дотоодын зөрчил, эвслийн хуваагдал 

Ардчилсан холбоо эвслийн доторх зөрчил нь Засгийн газрын тогтвортой байдалд сөргөөр нөлөөлсөн. МАХН-ын 25 гишүүнтэй хамт Ардчилсан холбоо эвслийн зарим гишүүд Ц.Элбэгдоржийг огцруулах саналд нэгдсэн нь эвслийн доторх итгэлцэл, хамтын ажиллагаанд хүнд цохилт болсон. 

Эдийн засгийн сорилтууд

Тухайн үед Монгол Улс эдийн засгийн шилжилтийн хүнд үеийг туулж байсан бөгөөд банк санхүүгийн салбарын хямрал, төсвийн алдагдал зэрэг асуудлууд Засгийн газрын үйл ажиллагаанд хүндрэл учруулсан. Эдгээр сорилтууд нь Засгийн газрын тогтвортой байдалд сөргөөр нөлөөлсөн.

Эдгээр хүчин зүйлсийн нөлөөгөөр Цахиагийн Элбэгдоржийн тэргүүлсэн Засгийн газар 1998 оны 12-р сарын 9-нд огцорсон бөгөөд түүний дараа Жанлавын Наранцацралт Ерөнхий сайдаар томилогдсон юм.

Ж.Наранцацралт (1998-1999) 225 хоног, 2 удаа засгийг огцруулсан. 

Жанлавын Наранцацралт нь 1998 оны 12-р сарын 9-нөөс 1999 оны 7-р сарын 22-ныг хүртэл Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар 225 хоног ажилласан. Түүний Засгийн газар улс төрийн зөрчил, гадаад харилцааны маргаан, эдийн засгийн сорилтуудтай тулгарч, эцэст нь огцорсон юм.
Ерөнхий сайдын томилгооны саад
Цахиагийн Элбэгдоржийн Засгийн газар огцорсны дараа Ардчилсан холбоо эвсэл Ерөнхий сайдаар Да.Ганболдыг томилуулахаар Ерөнхийлөгч Н.Багабандид санал болгосон. Гэвч Ерөнхийлөгч уг саналыг долоон удаа буцаасан бөгөөд Да.Ганболдыг УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны даргын хувиар банкны хямралд хяналт тавьж, арга хэмжээ аваагүй гэж үзсэн байна. Энэ нөхцөл байдал нь Засгийн газрын бүрэлдэхүүнийг бүрдүүлэхэд хүндрэл учруулж, улс төрийн тогтворгүй байдлыг нэмэгдүүлсэн.
“Эрдэнэт”-ийн захидал ба огцрох шалтгаан
Ж.Наранцацралт Ерөнхий сайдаар томилогдсоны дараа ОХУ-ын Засгийн газрын нэгдүгээр орлогч С.Степашинд захидал илгээж, “Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК-ийн 49 хувийг ОХУ хувьчилсныг Монгол Улс дэмжиж байгаагаа илэрхийлсэн. Гэвч энэ нь Монгол Улсын эрх ашигт нийцэхгүй гэж үзэгдэж, УИХ-д шүүмжлэл дагуулсан. УИХ-ын 21 гишүүн түүнийг огцруулах санал гаргаж, Засгийн газрын 7 гишүүн нэмэрлэн, Ж.Наранцацралтыг огцруулсан юм.
Улс төрийн тогтворгүй байдал
Ж.Наранцацралтын Засгийн газрын огцролт нь тухайн үеийн улс төрийн тогтворгүй байдлыг илтгэж байв. Ерөнхий сайдын томилгооны саад, гадаад харилцааны маргаан, эдийн засгийн сорилтууд зэрэг нь Засгийн газрын үйл ажиллагаанд хүндрэл учруулж, эцэст нь огцрох шалтгаан болсон.

Ц.Элбэгдорж (2004-2006) 1 жил 146 хоног ажилласан.

Цахиагийн Элбэгдорж нь 2004 оны 8-р сарын 20-ноос 2006 оны 1-р сарын 13-ныг хүртэл Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар ажилласан. Түүний тэргүүлсэн Засгийн газар улс төрийн тохиролцоо, дотоодын зөрчил, эвслийн хуваагдал зэрэг шалтгаанаар огцорсон юм. 

Их эвслийн Засгийн газрын үүсэл

2004 оны УИХ-ын сонгуулиар МАХН 36, “Эх орон-Ардчилал” эвсэл 34 суудал авч, тэнцүү шахам хүчтэй болсон. Иймээс хоёр тал гурван долоо хоногийн турш зөвшилцсөний эцэст Засгийн газрын бүрэлдэхүүнийг 50:50 харьцаатайгаар хамтран байгуулахаар тохиролцсон. Мөн УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайдын албыг хоёр жилээр ээлжлэн хашихаар зөвшилцсөн бөгөөд эхний Ерөнхий сайдаар Ц.Элбэгдорж томилогдсон. 

 Дотоодын зөрчил, эвслийн хуваагдал

 Ц.Элбэгдоржийн тэргүүлсэн Засгийн газар дотоодын зөрчил, эвслийн хуваагдлаас үүдэн тогтворгүй байдалд орсон. Тухайлбал, Ардчилсан намын гишүүд болох М.Энхсайхан, Ж.Наранцацралт нар Үндэсний Шинэ Намыг байгуулж, эвслээс гарсан нь Засгийн газрын эрх зүйн чадамжид сөргөөр нөлөөлсөн. Үүний улмаас МАХН Засгийн газрыг огцруулах санал гаргаж, Ц.Элбэгдоржийн танхим огцорсон.  ⸻  Эдийн засгийн сорилтууд Энэхүү Засгийн газрын үед эдийн засгийн сорилтууд тулгарсан. Тухайлбал, банк санхүүгийн салбарын хямрал, төсвийн алдагдал зэрэг асуудлууд Засгийн газрын үйл ажиллагаанд хүндрэл учруулсан. Эдгээр сорилтууд нь Засгийн газрын тогтвортой байдалд сөргөөр нөлөөлсөн.

Эдгээр хүчин зүйлсийн нөлөөгөөр Цахиагийн Элбэгдоржийн тэргүүлсэн Засгийн газар 2006 оны 1-р сарын 13-нд огцорсон бөгөөд түүний дараа Миеэгомбын Энхболд Ерөнхий сайдаар томилогдсон юм.

 

М.Энхболд (2006-2007) 1 жил 301 хоног. 

Миеэгомбын Энхболд нь 2006 оны 1-р сарын 25-наас 2007 оны 11-р сарын 22-ныг хүртэл Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар 1 жил 301 хоног ажилласан. Түүний тэргүүлсэн Засгийн газар улс төрийн тохиролцоо, дотоодын зөрчил, эвслийн хуваагдал зэрэг шалтгаанаар огцорсон юм.

Үндэсний эв нэгдлийн Засгийн газрын үүсэл

2004 оны УИХ-ын сонгуулиар МАХН 36, “Эх орон-Ардчилал” эвсэл 34 суудал авч, тэнцүү шахам хүчтэй болсон. Иймээс хоёр тал гурван долоо хоногийн турш зөвшилцсөний эцэст Засгийн газрын бүрэлдэхүүнийг 50:50 харьцаатайгаар хамтран байгуулахаар тохиролцсон. Мөн УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайдын албыг хоёр жилээр ээлжлэн хашихаар зөвшилцсөн бөгөөд эхний Ерөнхий сайдаар Ц.Элбэгдорж томилогдсон. Гэвч 2006 онд МАХН-ын дэмжлэгтэйгээр Ц.Элбэгдоржийн Засгийн газар огцорч, түүний оронд М.Энхболд Ерөнхий сайдаар томилогдсон. АН-ын Гүйцэтгэх зөвлөл анх шинэ Засгийн газарт оролцохгүй гэж шийдвэрлэсэн ч, АН-ын гишүүд болох М.Энхсайхан, М.Сономпил, Ж.Наранцацралт нар Шадар сайд, Батлан хамгаалахын сайд, Барилга, хот байгуулалтын сайдаар тус тус томилогдсон. Мөн Ард түмний намын дарга Л.Гүндалай Эрүүл мэндийн сайд, БНН-ын дарга Б.Жаргалсайхан Үйлдвэр, худалдааны сайдаар ажилласан. Эдгээр томилгоонууд нь АН-ын дотоод зөрчил, эвслийн хуваагдлыг илтгэж байв. 

Дотоодын зөрчил, эвслийн хуваагдал

 М.Энхболдын Засгийн газар дотоодын зөрчил, эвслийн хуваагдлаас үүдэн тогтворгүй байдалд орсон. Тухайлбал, Ардчилсан намын гишүүд болох М.Энхсайхан, Ж.Наранцацралт нар Үндэсний Шинэ Намыг байгуулж, эвслээс гарсан нь Засгийн газрын эрх зүйн чадамжид сөргөөр нөлөөлсөн. Үүний улмаас МАХН Засгийн газрыг огцруулах санал гаргаж, М.Энхболдын танхим огцорсон.

 Эдийн засгийн сорилтууд

 Энэхүү Засгийн газрын үед эдийн засгийн сорилтууд тулгарсан. Тухайлбал, банк санхүүгийн салбарын хямрал, төсвийн алдагдал зэрэг асуудлууд Засгийн газрын үйл ажиллагаанд хүндрэл учруулсан. Эдгээр сорилтууд нь Засгийн газрын тогтвортой байдалд сөргөөр нөлөөлсөн.

Эдгээр хүчин зүйлсийн нөлөөгөөр Миеэгомбын Энхболдын тэргүүлсэн Засгийн газар 2007 оны 11-р сарын 22-нд огцорсон бөгөөд түүний дараа Санжийн Баяр Ерөнхий сайдаар томилогдсон юм.

С.Баяр   (2007-2009) 1 жил 341 хоног

Санжаагийн Баяр 2007 оны намар М.Энхболдын Засгийн газар олон шалтгаанаар огцорсны дараа МАХН-ын дарга Санжаагийн Баярыг Ерөнхий сайдаар томилов. Түүнийг “туршлагатай дипломатч, намын шинэчлэгч” хэмээн үнэлж, шинэ эрч хүч авчирна гэсэн хүлээлт өндөр байв.

2008 оны 7-р сарын 1

2008 оны УИХ-ын сонгуулийн дараа болсон олон нийтийн жагсаал эмх замбараагүй байдалд хүрч, цагдаа нар галт зэвсэг хэрэглэн таван хүний аминд хүрэв.

• Энэхүү үйл явдал нь Баярын Засгийн газрын нэр хүндэд томоохон сэв суулгаж, ард иргэдийн итгэлийг хөсөрдүүлсэн.

• Хууль хүчний байгууллагын алдаа, улс төрийн хариуцлага хэн хүлээх вэ гэсэн маргаан өрнөж, Ерөнхий сайдын суудал ганхаж эхлэв. 

Оюу толгойн гэрээ

 2009 онд Санжаагийн Баярын Засгийн газар “Оюу Толгой”-н хөрөнгө оруулалтын гэрээг гадаадын Рио Тинто, Айвенхоу Майнз компаниудтай байгуулсан.

• Зарим хүмүүс энэхүү гэрээг Монголын талд ашиг багатай, “ажил хэрэг болж харагдах гэсэн” улс төрийн шоу хэмээн шүүмжилсэн. 

• Гэрээ байгуулсны дараа олон нийт дургүйцэж, улс төрийн дарамт нэмэгдсэн. 

Эрүүл мэндийн шалтгаан

2009 оны 10-р сарын сүүлээр Баяр элэгний С вирусын хүндрэлтэй болж, Улаанбаатарын эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэв. • Энэ үед тэрээр “эрүүл мэндийн шалтгаанаар” Ерөнхий сайдын албан тушаалаасаа огцрох хүсэлтээ УИХ-д гаргасан бөгөөд 10-р сарын 29-нд огцрох нь батлагдсан.

С.Батболд (2009-2012) 2 жил 270 хоног 

Сүхбаатарын Батболд нь Ерөнхий сайдын албанд 2009 оны 10 дугаар сард Санжаагийн Баяр огцорсоны дараа МАХН-ын удирдлага Сүхбаатарын Батболдыг Ерөнхий сайдаар томилуулахаар тохирсон. Тэрээр тухайн үед Гадаад хэргийн сайдаар ажиллаж байсан бөгөөд эдийн засгийн өсөлтийг хурдасгах, томоохон бүтээн байгуулалтын төслүүдийг ахлах үүрэгтэй томилогдсон юм.

Үндсэн зорилтууд ба амжилтууд

• “Оюу толгой” зэрэг стратегийн ордуудын хөрөнгө оруулалтыг баталгаажуулах, гадаад хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэх

• Дэд бүтцийн бүтээн байгуулалт, зам харгуй, эрчим хүчний төсөл зэрэгт анхаарал хандуулах

• Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлтийг тогтвортой хадгалах бодлого хэрэгжүүлэх 3. УИХ дахь намын бүлгийн болон дотоод зөрчил

• МАХН-д шинэчлэл өрнөж, нэр өөрчлөгдөхтэй холбоотой дотоод тэмцэл ширүүссэн

• АН болон МАХН-ын бүлэг, гишүүдийн хооронд засгийн газрын бодлого, хуваарилалт, эрх мэдлийн асуудлаар санал зөрөлдөөн гарсан

• Тухайн үеийн эдийн засгийн хүндрэл, дэлхийн зах зээлд нүүрлэсэн саатал нөлөөлж байсан нь дэмжлэг хомсдох нэг шалтгаан болсон 

 Огцрох үндсэн шалтгаан

• УИХ-д МАХН-ын дотоод бүлэглэлүүд хоорондын хуваагдал

• МАХН дотор эрх мэдлийн эрэлт, шургалтууд хүчтэй болж, дэмжлэг буурах

 • Засгийн газрын зарим бодлогыг УИХ дэмжихгүй, чуулганын хурлууд удааширч гацаа үүсэх

• Улс төрийн тогтворгүй байдал, эдийн засгийн хүндрэлүүд нөлөөлсөн

 Огцрох үйл явц

2012 оны 8 дугаар сард УИХ-ын сонгуулийн өмнөхөн МАХН-ын их хуралд орсон дараах улс төрийн шахалт нэмэгдэж, Засгийн газрыг огцруулах асуудал сөхөгдсөн. МАХН-ын дотоод шалтгаанаар С.Батболдыг огцруулах санал УИХ-д тавигдаж, дараа нь МАН болон бусад намын дэмжлэгтэйгээр Засгийн газрыг солих шийдвэр гарсан. Ингэснээр 2012 оны 8 дугаар сарын 10-нд түүнийг Ерөнхий сайдын албанаас огцруулсан

Н.Алтанхуяг (2012-2014) 2 жил 87 хоног. 

Норовын Алтанхуяг 2012 оны 8-р сарын 10-наас 2014 оны 11-р сарын 5-ны хооронд Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар 2 жил 87 хоног ажилласан. Түүний тэргүүлсэн Шинэчлэлийн Засгийн газар эдийн засгийн хямрал, авлигын дуулиан, улс төрийн зөрчилдөөн зэргээс үүдэн огцорсон юм. 

Эдийн засгийн хямрал ба гадаад хөрөнгө оруулалтын уналт

Алтанхуягийн Засгийн газрын үед Монголын эдийн засаг огцом удааширч, 2011 онд 17.5% байсан өсөлт 2014 онд 6.3% болж буурсан. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт 59%-иар унаж, инфляц өссөн нь Засгийн газрын бодлогын үр дүнд эргэлзэхэд хүргэсэн. Оюу Толгойн хоёрдугаар шатны хөрөнгө оруулалтын хэлэлцээр удааширсан нь эдийн засгийн нөхцөл байдлыг улам дордуулсан. Авлигын дуулиан ба хамаатан садны оролцоо Алтанхуягийн ойрын хүрээллийнхэн авлигын хэрэгт холбогдсон нь түүний нэр хүндэд сөргөөр нөлөөлсөн. Тухайлбал, түүний зөвлөх, Байгаль орчны сайд асан Гансүх Луумиэд Улаанбаатарын ядуу иргэдэд зориулсан нүүрсний татаасны мөнгийг завшсан хэргээр шалгагдаж байв. Мөн түүний хүргэн Г.Дэнзэн “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн ТУЗ-ийн даргаар ажиллаж, тендерийн маргаанд холбогдсон. 

Улс төрийн зөрчилдөөн ба нам доторх хуваагдал

Алтанхуягийн Ардчилсан нам доторх зөрчил нь түүний огцролтын нэг шалтгаан болсон. Тэрээр 2014 оны 10-р сард МАХН-ын дарга Н.Энхбаяртай хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан нь намынхаа зарим гишүүдийн эсэргүүцэлтэй тулгарсан. Улмаар 66 гишүүний 36 нь түүнийг огцруулах санал өгч, 10 гишүүн хуралд оролцоогүй. 

Төсвийн хямрал ба санхүүгийн сахилга бат

Засгийн газар 2015 оны төсвийг хоёр удаа парламентаар батлуулж чадаагүй нь улс орны санхүүгийн сахилга батад сөргөөр нөлөөлсөн. Төсвийн зардал хэт өндөр, эдийн засгийн өсөлтийн таамаглал хэт өөдрөг байсан нь шүүмжлэл дагуулсан.  Эдгээр хүчин зүйлсийн нийлбэр нь Н.Алтанхуягийн Засгийн газрын огцролтод хүргэсэн бөгөөд түүний дараа Дэд Ерөнхий сайд Д.Тэрбишдагва түр орлон гүйцэтгэгчээр ажилласан. Улмаар 2014 оны 11-р сарын 21-нд Ч.Сайханбилэг шинэ Ерөнхий сайдаар томилогдсон.

Ч.Сайханбилэг (2014-2016) 1 жил 229 хоног

Чимэдийн Сайханбилэгийг Ерөнхий сайдаар томилох шийдвэрийг АН дотоод хямралынхаа дараа гаргасан юм. Н.Алтанхуягийн танхим дотоод фракцын зөрчил, “Эзэн 100” хөтөлбөрийн амжилтгүй байдал, “ноён уулаа ухахгүй” гэх эсэргүүцлийн давалгаа дунд унасан. АН-ын Удирдах зөвлөл нам дотроо зөөлөн, зөвшилцөх чадвартай, парламентын туршлагатай хүнийг сонгох шаардлагатай гэж үзэж, тухайн үед Ерөнхий сайдын Тамгын газрын даргаар ажиллаж байсан Ч.Сайханбилэгийг нэр дэвшүүлсэн. УИХ түүнийг 2014 оны 11 дүгээр сарын 21-нд 42:2 саналын харьцаагаар Ерөнхий сайдаар томилсон юм.

Үндсэн зорилт ба Засгийн газрын бүтэц

Тэрээр “Эв нэгдлийн, эдийн засгийн хямралыг даван туулах” зорилго бүхий Шийдлийн Засгийн газар-ыг байгуулсан. Энэ Засгийн газар нь АН, МАХН-МҮАН-ын Шударга ёс эвсэл, бие даагчид болон МАН-ын зарим гишүүдээс бүрдсэн олон талт бүтэцтэй байв. Түүний засаг эдийн засгийн хүндрэлийг даван туулах, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг сэргээх зорилготой байв. Оюутолгой төслийн далд уурхайн санхүүжилтийг шийдэх, “Чингис”, “Самурай” бондын дарамтыг зөөлрүүлэх, олон улсын санхүүгийн байгууллагуудтай хамтран ажиллах нь гол зорилтын нэг байв.

 Оюутолгойн далд уурхайг эхлүүлсэн нь Ч.Сайханбилэгийн хамгийн түүхэн гавьяа бол 2015 онд Оюу толгойн далд уурхайн санхүүжилтийн гэрээг амжилттай байгуулсан явдал юм.  Энэхүү шийдвэр нь Монголд орж ирэх 10 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалтын хаалгыг нээж, дэлхий нийтэд Монголын зах зээлд итгэх итгэлийг сэргээсэн.  Гэсэн ч энэхүү гэрээг зарим улстөрчид “эх оронч бус”, “олон улсын корпорацид хэт найр тавьсан” хэмээн шүүмжилж байв.

ОГЦРОХ ШАЛТГААН 

Эдийн засгийн дарамт Түүний засгийн үед Монгол Улс гадаад өрийн дарамтад орсон. Бондын эргэн төлөлт шахаж, эдийн засгийн өсөлт бараг -1% болж унасан. Валютын ханш огцом өсөж, амьдралын өртөг нэмэгдсэн.  Улстөрийн тогтворгүй байдал АН дотооддоо хүчтэй хуваагдаж, Ч.Сайханбилэгийн бодлогыг дэмжихгүй олон гишүүн гарсан. МАН ч түүнд сөрөг хандлагатай байсан бөгөөд 2016 оны УИХ-ын сонгуулийн өмнөх улс төрийн уур амьсгал бүр ч хурцадсан.

ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН НӨЛӨӨЛӨЛ...

Тухайн үеийн Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж болон Сайханбилэгийн харилцаа сайнгүй болсон тухай дотоод эх сурвалжууд дурддаг. Мөн нэр хүндийн уналтаас үүдэн АН-ын шинэчлэл хийх шаардлагатай гэж үзсэн дотоод хүчнүүд түүнийг дэмжихээ больсон.

2016 оны УИХ-ын сонгуульд АН ялагдаж, олонхи болсон МАН Шийдлийн Засгийн газрын бүтцийг хүчингүй болгож, Ч.Сайханбилэгийн танхим огцорсон юм. 

Ж.Эрдэнэбат (2016-2017) 1 жил 89 хоног

Жаргалтулгын Эрдэнэбат нь 2016 оны 7 дугаар сарын 7-нд Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар томилогдож, 2017 оны 10 дугаар сарын 4-нд огцортлоо нийт 1 жил 89 хоног буюу ойролцоогоор 1 жил 3 сар ажилласан. 

Ерөнхий сайдаар томилогдсон нөхцөл байдал

 2016 оны УИХ-ын сонгуульд Монгол Ардын Нам (МАН) үнэмлэхүй ялалт байгуулж, 76 суудлаас 65-ыг авсан. Үүний үр дүнд Ж.Эрдэнэбат Ерөнхий сайдаар томилогдож, “Мэргэжлийн Засгийн газар” хэмээн нэрлэгдсэн танхимыг бүрдүүлсэн. Түүний Засгийн газар эдийн засгийн өсөлтийг сэргээх, төсвийн сахилга батыг хангах, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах зэрэг зорилт тавьсан.

Огцрох шалтгаанууд

1. Концессын гэрээний маргаан Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газрыг огцруулах үндэслэлийн нэг нь Засгийн газрын зарим гишүүдтэй холбоотой аж ахуйн нэгжүүдэд хууль зөрчиж концессын гэрээ олгосон явдал байв. Тухайлбал, Дорноговийн зам, Хан-Уул дүүргийн эмнэлэг зэрэг төслүүдэд холбогдох гэрээнүүд шүүмжлэл дагуулсан. 

Төсвийн хууль зөрчиж хүүхдийн мөнгө олгосон Засгийн газар төсвийн хууль зөрчиж, хүүхдийн мөнгийг бүх хүүхдэд олгосон нь мөн шүүмжлэлд өртсөн. Энэ нь төсвийн сахилга батыг алдагдуулсан гэж үзсэн. Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялагдал хүлээсэн хариуцлага 

2017 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд МАН-ын нэр дэвшигч М.Энхболд ялагдал хүлээсэн нь намын дотоодод хариуцлагын асуудал үүсгэж, Засгийн газрыг огцруулах нэг шалтгаан болсон. 4. Шадар сайд У.Хүрэлсүхийг тагнасан гэх дуулиан 2017 оны зун Шадар сайд У.Хүрэлсүх өөрийгөө тагнаж, чагнасан гэх асуудлыг олон нийтэд дэлгэж, энэ нь улс төрийн томоохон дуулиан болсон. Тэрээр энэ асуудлыг Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбаттай холбон үзсэн. Гэсэн хэдий ч, Тагнуулын ерөнхий газар, Авлигатай тэмцэх газар, Цагдаагийн ерөнхий газар зэрэг байгууллагуудын шалгалтаар Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбаттай холбоогүй болох нь тогтоогдсон. 

 Огцруулах шийдвэр 2017 оны 9 дүгээр сарын 7-нд УИХ-ын ээлжит бус чуулганаар Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газрыг огцруулах асуудлыг хэлэлцэж, гишүүдийн 57.5 хувийн саналаар огцруулсан. Үүний дараа У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайдаар томилогдсон.

У. Хүрэлсүх (2017-2021) 3 жил 115 хоног

2017 оны 10-р сард Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газрыг УИХ огцруулсны дараа МАН-ын даргаар ажиллаж байсан У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайдаар томилогдсон. Түүний бүрдүүлсэн Засгийн газар “ард түмэнд чиглэсэн”, “шударга ёсны төлөө тэмцэнэ” гэсэн уриатайгаар ажиллаж эхэлсэн. Тэр “төрийн албыг цэвэрлэх”, “олигархиудын бүлэглэлийн эсрэг тэмцэх”, “60 тэрбум”, “ЖДҮ”-ийн хэрэг зэрэгтэй тэмцэнэ хэмээн олон нийтэд амласан нь эхэндээ өндөр дэмжлэг авч байв.

Ковидын үеийн Засгийн газар

2019 оны сүүлээр дэлхий даяар дэгдсэн COVID-19 цар тахлын үед У.Хүрэлсүхийн Засгийн газар хатуу хөл хорионы бодлого барьж, халдварыг хяналтад байлгаж чадсан нь олон улсын зүгээс үнэлэгдэж байв. Гэвч 2020 оны арваннэгдүгээр сараас эхлэн дотоодод халдвар тархаж, ил тод мэдээлэл дутмаг байдал, иргэдийн бухимдал нэмэгдэж эхэлсэн. 

“Нярайтай эхийн бичлэг” ба олон нийтийн бухимдал

2021 оны 1-р сарын 19-нд “1-р төрөх”-д амаржаад удаагүй байсан эмэгтэйг нярай хүүхэдтэй нь хүйтэн шөнө, гэрийн халад, таавчигтай нь шууд ХӨСҮТ рүү зөөж буй бичлэг цахим орчинд цацагдав. Уг бичлэгт гарсан эмэгтэй айдастайгаар чичирч, уйлж байсан нь олон нийтийг гүн гүнзгий цочролд оруулсан. Ингээд иргэд ковидын нэрээр хүний эрх зөрчиж буй төрийн хандлагыг эсэргүүцэж, 2021 оны 1-р сарын 20-нд Сүхбаатарын талбайд “Маскгүй жагсаал” хийж эхэлсэн. 

Өөрийн хүсэлтээр огцорсон

2021 оны 1-р сарын 21-нд У.Хүрэлсүх “төрийн тэргүүн хариуцлага хүлээх ёстой” хэмээн мэдэгдэж, УИХ-д албан ёсоор огцрох хүсэлтээ гаргав. Ингэснээр Монголын улс төрийн түүхэнд анх удаа Ерөнхий сайд өөрийн хүсэлтээр огцорсон тохиолдол болсон. 

 Түүнийг огцрох үед зарим улстөрч, олон нийтийн зүгээс энэ үйлдлийг Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшихээр төлөвлөж,“ард түмний төлөө огцорсон шударга хүн” гэсэн имиж бүрдүүлэх зорилготой санаатай жүжиг байсан гэж үздэг хэсэг бий. Яг 4 сарын дараа, 2021 оны 6-р сард болсон Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд МАН-аас нэр дэвшин ялалт байгуулсан нь энэ хардлагыг улам лавшруулсан юм.

Л.Оюун-Эрдэнэ (2021-2025) 4 жил 130 хоног

2021 оны 1-р сарын 21-нд У.Хүрэлсүх огцорсны дараа, 36 настай Л.Оюун-Эрдэнэ Ерөнхий сайдаар томилогдож, Монгол Улсын түүхэн дэх хамгийн залуу Ерөнхий сайдын нэг болов. Тэрээр “Шинэ сэргэлтийн бодлого” зарлан, эдийн засгийн сэргэлт, авлигатай тэмцэх, томоохон төслүүдийг хөдөлгөх зорилго дэвшүүлсэн.

Хийсэн ажил, ололт амжилт

Оюутолгойн 2.3 тэрбум ам.долларын өрийг тэглүүлж, Монголын тал 34%-ийн ногдол ашиг авах нөхцөл бүрдүүлэв.
Эрдэнэтийн 49 хувийн маргааныг Монголын талд эргүүлэн авсан.
Хөгжлийн банкны зээлийн асуудлыг олон нийтэд ил болгов, зарим зээлдэгч нарыг шүүхэд шилжүүлэв.
Нүүрсний хулгайн асуудлыг хөндөж, олон улсад асуудал болгож тавьсан.
Төсвийн орлогыг нэмэгдүүлж, эдийн засгийн өсөлтийг 2023 онд 7.9%-д хүргэсэн.

Хүүтэй холбоотой дуулиан

Түүний хүү О.Тэмүүлэн ажил эрхэлдэггүй, бизнес эрхэлдэггүй ч долларын саятнуудтай эн зэрэгцэхүйц тансаг хэрэглээтэй байгаа нь олон нийтийн шүүмжлэлийг дагуулсан.

Тухайлбал:

Машин, хувцас, хэрэглээний эд зүйлс нь саяар үнэлэгддэг.
Орлого, хөрөнгийн эх үүсвэр тодорхой бус.
Аав нь төрийн өндөр албан тушаал хашдаг хэрнээ гэр бүл нь ийнхүү тансаг хэрэглээтэй байгаа нь ашиг сонирхлын зөрчил, хөрөнгө орлогын зөрүү хэмээн олон нийт үзсэн.

Жагсаал, олон нийтийн дарамт

2025 оны 5-р сараас эхлэн олон нийтийн дургүйцэл оргилдоо хүрч, Сүхбаатарын талбайд өдөр бүрийн жагсаал өрнөв.

Иргэд:

Ерөнхий сайд болон гэр бүлийнх нь орлогын тайланг нийтэд ил болгох, Хүүгийнх нь хөрөнгө хаанаас үүссэн, ямар эх үүсвэртэйг тайлбарлах, Төрийн эрх мэдлийг хувийн хэрэгтээ ашигласан эсэхийг шалгуулахыг шаардав. Энэ нь Засгийн газрын нэр хүндэд хүнд цохилт болж, олон нийтийн итгэл суларч эхлэв.

Огцорсон нь

2025 оны 6-р сарын 3-нд Л.Оюун-Эрдэнэ УИХ-д албан ёсоор огцрох өргөдлөө гаргаж, Монгол Улсын түүхэнд хүүгийнхээ тансаг хэрэглээнээс үүдэн огцорсон анхны Ерөнхий сайд болов. МАН-ын зарим гишүүд түүнийг хамгаалах оролдлого хийсэн ч, намын дотоодод ч сөрөг хандлага давамгайлж, итгэл үзүүлэх асуудал чуулганаар дэмжигдсэнгүй. Эцэст нь тэр албан тушаалаасаа бууж, шинэ Ерөнхий сайд томилогдох нөхцөл бүрдэв.