Улаанбаатар, 2025.12.10 Улсын Их Хурлын Хянан шалгах түр хороо “Оюутолгой” төсөлтэй холбоотой ОНТРО (“Entrée Resources”) лиценз, гэрээ, санхүүжилтийн нөхцөлийг олон нийтэд нээлттэй сонсголын хэлбэрээр авч үзэж эхэлжээ. Энэхүү үйл явц нь 20 гаруй жилийн турш хуримтлагдсан гэрээ, лиценз, зээлийн маргаан, ашиг хүртэх асуудлыг ил болгох, олон нийтийн мэдэх эрхийг хангах зорилготой юм.
Сонсголын хүрээ, зорилго
Нээлттэй сонсгол 2025 оны 12 дугаар сарын 8–12-ны хооронд Төрийн ордны “Их Эзэн Чингис хаан” танхимд зохион байгуулагдаж байна. Түр хорооны мэдээлснээр гэрчээр ~300 хүн дуудагдсан бөгөөд үүнд гурван Ерөнхийлөгч, 7 Ерөнхий сайд, 25–27 Засгийн газрын гишүүд, 39 УИХ-ын гишүүн багтаж байгаа аж. Сонсголын гол зорилго нь:
-
“Shivee Tolgoi” ба “Javkhlant” тусгай зөвшөөрлийн талбайн нөөц, үнэлгээ, төрийн эзэмшлийн хувь, лиценз шилжүүлэлтийн үнэн зөв байдлыг тогтоох.
-
“Оюутолгой” ХХК-ийн хувь нийлүүлэгчдийн гэрээ, санхүүжилтийн нөхцөл, зээлийн хүү, ногдол ашиг, Монголын талын хүртэх үр өгөөжийг нягтлах.
Хоёр чиглэлд төвлөрч буй энэхүү сонсгол нь зөвхөн маргаантай асуудлыг шалгах бус, ирээдүйн уул уурхайн гэрээ, хөрөнгө оруулалтын ил тод байдлыг баталгаажуулахад чухал алхам гэж мэргэжилтнүүд үзэж байна.
Гол маргаантай асуудлууд
-
Лиценз шилжүүлэлт саатсан: Entrée компани 2025 онд лицензүүдээ Оюутолгой руу шилжүүлэх хүсэлт гаргасан ч Татварын Ерөнхий газрын үнэлгээ батлагдаагүй, эрх зүйн тодорхойгүй байдал үүссэн. Үүний улмаас далд уурхайн Panel 1 бүтээн байгуулалтын ажил түр зогсжээ.
-
Лиценз, гэрээний хамаарал: Зарим шинжээчид “Shivee Tolgoi” ба “Javkhlant” лицензүүд нь Оюутолгой ХК-ийн анхны гэрээнд шууд хамаарахгүй гэж үзэж байгаа тул Монголын талын ашиг хүртэх эрх бүрэн эсэх нь тодорхой бус байна.
-
Ил тод байдал сул: Түр хорооны цуглуулсан 60 000 гаруй хуудас баримтын дөнгөж тэн хагас нь олон нийтэд нээлттэй, үлдсэн нь нууц ангилалд байгаа нь сонсголын үр нөлөөг хязгаарлах эрсдэлтэй.
Гэрч, оролцогчид
Сонсголд гэрчээр дуудагдсан улс төр, төрийн албан тушаалтнуудын хувьд зарим нь ирэхийг "хүсээгүй" гэдгээ мэдэгдсэн байна. Тухайлбал, Ерөнхий сайд асан С. Баяр “Шивээ Толгой ба Javkhlant лиценз, зээлийн хүү, хөрөнгө оруулалтын асуудал миний удирдаж байсан Засгийн газарт хэлэлцэгдэж байгаагүй” хэмээн тайлбарласан. Гэсэн хэдий ч бусад албан тушаалтнууд оролцож, мэдүүлэг өгөхөд бэлэн гэдгээ илэрхийлсэн бөгөөд үүний үр дүнд гэрээ, лиценз, санхүүжилтийн нөхцөлтэй холбоотой бодит мэдээлэл олон нийтэд хүрэх боломжтой юм.
Боломж, эрсдэл
Сонсголын эерэг үр дүн нь:
-
Монголын талын ашиг хүртэх эрхийг баталгаажуулах, лиценз, гэрээ, ногдол ашиг, зээлийн нөхцөлд ил тод байдал бий болгох.
-
Олон нийтийн хяналт, итгэлцлийг нэмэгдүүлэх.
-
Ирээдүйн уул уурхайн гэрээ, хөрөнгө оруулалтын үйл явцыг ил тод, хариуцлагатай болгох.
Гэвч зарим эрсдэлүүд нь:
-
Лиценз шилжүүлэх асуудал гацаатай, олборлолт хойшлох магадлалтай.
-
Баримт материалын ихэнх нь нууц хэвээр байвал сонсгол хэлбэр төдий болох эрсдэлтэй.
-
Гэрч бүр ирэхгүй, мэдүүлэг өгөхөөс татгалзах нь ил тод байдлыг хязгаарлана.
| Баримт / шийдвэр / нөхцөл |
Өгөгдөл / Дүгнэлт / Статус |
Тайлбар / Нөгөө тал |
| Entrée Resources (“Онтрэ”)‑ийн эзэмшдэг хоёр тусгай зөвшөөрөл — Shivee Tolgoi (MV‑015226) ба Javkhlant (MV‑015225) |
2003 оноос лиценз авсан, 2009 онд ашиглалтын лиценз болов. |
Энэхүү хоёр лиценз нь “Оюутолгой бүлэг орд”-ын ордуудын хүрээнд, бүр 2025 онд хүртэл Entrée-ийн нэр дээр байгаа. |
| 2004–2009 онд байгуулсан гэрээ (Equity Participation & Earn-In Agreement / JVA) |
Entrée болон Oyu Tolgoi LLC (OTLLC) хооронд 2008/2009‑ийн гэрээ хүчин төгөлдөр, 2025 онд зарим шинэчлэл хийгдсэн гэдгийг Entrée мэдэгдсэн. |
Энэ гэрээ нь зөвхөн “гол лицензүүд” (анхны 3‑г) гэж тодорхой захиалсан, гэхдээ Entrée‑ийн лицензүүд (Shivee Tolgoi, Javkhlant) “хамаарах эсэх” нь маргаантай. |
| 2024 онд болсон олон улсын арбитрын шийдвэр (Tribunal decision) — Зарим маргаантай асуудлаар Entrée ялсан |
Арбитрын шийдвэрээр “гэрээ хүчин төгөлдөр” гэж хүлээн зөвшөөрөгдсөн, дараа нь 2025.02.03‑нд JVA-г албан ёсоор шинэчилсэн. |
Дагах дараагийн алхам бол лицензүүдийг OTLLC руу шилжүүлэх явдал. |
| 2025 онд: Лиценз шилжүүлэх ажлыг эхлүүлсэн, гэхдээ өнөөдрийг хүртэл төгс шийдэгдээгүй — шилжүүлэлт саатсан |
2025 оны II улиралд Entrée, OTLLC, Засгийн газар, татварын байгууллагатай хамтран лиценз үнэлгээ, татварын үнэлгээ хийх хүсэлт тавьжээ. Гэвч 2025 оны 5 дугаар сарын 19‑нд Entrée албан ёсоор Татварын Ерөнхий Газарт (МТА) үнэлгээг баталгаажуулах хүсэлт гаргасан ч татвар батлагдаагүй гэж мэдэгдсэн. 2025 оны 8 дугаар сард Entrée МТА‑д нэхэмжлэл гаргаж, шүүхэд хандсан. |
Энэ нь лиценз шилжүүлэх аливаа алхам, тусгай зөвшөөрлийн статус, ашиглалтын төлөвийг “гацсан” байдалд оруулсан. Үүний улмаас далд уурхайн бүтээн байгуулалтын ажил (Panel 1‑ийн хэсэг, Enterée талбай) нь түр зогссон |
| 2025 онд Rio Tinto / OTLLC — Дурссан лиценз шилжүүлэлт баталгаагүй тул далд уурхайн “Panel 1” бүтээн байгуулалтыг түр зогсоох шийдвэр гаргасан |
2025.06.06‑нд Rio Tinto, OTLLC, Entrée хамт зарласан. |
Энэ нь олборлолтын төлөвлөгөөнд өөрчлөлт оруулсан: Panel 1 яаралгүй, өөр Panel (Panel 2 South) эсвэл өнөөгийн Panel‑уудаар (0, 2) урагшлуулах талаар шинэ төлөвлөгөө гарсан. |
| 2025 оны 12 дугаар сарын 08–12‑нд Улсын Их Хурлын Хянан шалгах түр хороо (Түр хороо) “Оюутолгой” асуудлаарх нээлттэй сонсгол зохион байгуулж эхэлсэн |
Сонсголын төлөвлөгөө, хүрээ, дуудагдах гэрчүүд, хэлэлцэх асуудалууд албан ёсоор зарлагдсан. |
Энэ сонсгол нь 2006 оноос хойшхи 20 жилийн хугацаанд “Оюутолгой” төсөлтэй холбоотой бүх гэрээ, лиценз, санхүүжилт, олборлолт, ашиг хүртэх байдлыг шалгах зорилготой. |
ТОВЧХОНДОО:
Энэхүү нээлттэй сонсгол нь Монголын уул уурхайн салбарын 20 жилийн түүх, хөрөнгө оруулалт, стратегийн орд, гэрээ, лиценз, ашиг хүртэх эрхийн асуудлыг олон нийтэд ил тод болгох анхны томоохон алхам болж байна. Хэрвээ гэрчүүд ирж, нотлох баримт бүрэн гарч, олон нийтэд үнэн зөв мэдээлэл хүрвэл Монголын талын ашиг, иргэдийн оролцоо, хяналт, хөрөнгө оруулалтын итгэлцэл нэмэгдэх юм. Гэсэн хэдий ч “нууц” баримт олон хэвээр үлдэж, лиценз шилжүүлэх ажил саатаж байвал сонсгол хэлбэр төдий, үр дүн нь хязгаарлагдах эрсдэлтэй байна гэж ажиглагчид үзэж байна.
СЭТГЭГДЭЛ Үлдээх