Монголын кино урлаг сүүлийн жилүүдэд олон төрлийн шинэ санаа, шинэлэг уран бүтээлүүд төрүүлж, дотоодын үзэгчтэйгээ эргэн холбогдох гэж хичээж байна. Гэвч энэ хичээл зүтгэл зөвхөн уран бүтээлчдийн хөдөлмөрөөр хэмжигдэхгүй. Кино бүтээх, түгээх хоёр салбар жигд хөгжиж байж л Монгол киноны ирээдүй баттай болно. Энэ хүрээнд хамгийн их шүүмжлэл дагуулж буй сэдэв бол кино театр уран бүтээлчдийн хамтын ажиллагааны шударга бус тогтолцоо юм.

1. “Түрээсийн харилцаа” шиг түншлэл

    Хамтын ажиллагаа гэдэг ойлголт Монголын кино театруудын хувьд харамсалтай нь бүрэн утгаараа төлөвшөөгүй хэвээр. Уран бүтээлчдийг зорилготой хамтрагч гэхээсээ илүү, орлогоор хэмждэг түрээсийн харилцагч мэтээр хандах нь түгээмэл. Үр дүнд нь:

• логик, тогтвортой орлого хуваарилах систем бүрдээгүй,
• кино театрууд шийдвэр гаргахдаа уран бүтээлчдийн байр суурийг тооцдоггүй,
• харилцан хөгжих соёл орхигддог

2. Орлого шилжүүлэх хугацааны удаашрал

Ихэнх кино театрууд орлогоо 2–3 сарын дараа шилжүүлэх нь хэвийн мэт тогтчихжээ. Энэ нь Монгол шиг жижиг кино зах зээлд үнэхээр том дарамт. Үүний улмаас: 

• Шинэ бүтээл төлөвлөх хөрөнгө удааширна
• Уран бүтээлчдийн багийн санхүү тасалддаг
• Хөгжлийн мөчлөг зогсонги байдалд орно

Кино хийх процесс өндөр зардалтай. Үүний дээр орлогоо хүлээх тогтолцоо ийм удаан байвал олон студи, уран бүтээлч байнгын эрсдэлтэй ажиллах нөхцөлд орж байна.

3. Ил тод бус байдлаас үүдсэн итгэлийн хомсдол

Кино театруудын тайлан тооцоо, суудлын статистик, үзэгчийн мэдээлэл зэрэг нь ихэнхдээ ил тод биш. Улмаар: 

• бодит орлогоо уран бүтээлчид мэдэх боломж хязгаарлагдана,
• бодитой түншлэлийн суурь байхгүй
• салбарын дотоод итгэлцэл буурна.

4. Хамтын хөгжлийн оронд өрсөлдөөн давамгайлах байдал

Олон оронд кино театр ба уран бүтээлчдийн харилцаа хамтдаа ашиг хүртэж, хамтдаа хөгждөг зарчмаар явдаг. Манайд бол эсрэгээр. 

• театрын ашиг → түрүүнд
• уран бүтээлчийн орлого → дараа

гэх ойлголт давамгайлж байна. Энэ нь урт хугацаанд Монгол киноны чанар, зах зээлийн өргөжил, олон улсын өрсөлдөх чадвар бүгдэд сөргөөр нөлөөлнө.

Юу өөрчлөгдөх ёстой вэ?

ТОВЧХОНДОО: 

   Өнөөдрийн нөхцөлд уран бүтээлчид Монгол киноны ирээдүйг хөдөлгөж байгаа бол кино театрууд тухайн ирээдүйг хадгалж, хамгаалах хамгийн чухал эхний шугам байх ёстой. Шударга, ил тод, түншлэлийн зарчимгүйгээр Монгол кино олон улсын тавцанд өрсөлдөх боломж улам л холдоно. Салбарын бүх тал нэг зүг рүү харж чадвал Монголын кино соёл ирээдүйдээ итгэлтэй хөгжих бүрэн боломжтой.