Улаанбаатар хотын гэр хорооллын бүсүүдэд ундны усны эх үүсвэр болон ахуйн бохирын зохион байгуулалт хоорондын стандарт зөрчигдөж, нэг худгийн орчимд олон тооны нүхэн жорлон зэрэгцэн байрлах үзэгдэл нийтлэг болсон тухай судалгааны байгууллагууд болон орон нутгийн хяналтын албад үе үе мэдээлж ирсэн. Энэ нь хөрсний бохирдол болон ундны усны эрүүл ахуйн аюулгүй байдалд сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлийг тогтмол нэмэгдүүлж буйг мэргэжилтнүүд анхааруулсаар байна.

ХӨРСНИЙ БОХИРДЛЫН ЭХ ҮҮСВЭР...

Гэр хороололд ашиглагдаж буй нүхэн жорлонгийн тоо 170 мянгаас давсан гэсэн тооцоо бий. Эдгээрийн ихэнх нь инженерийн шугам сүлжээ байхгүй нөхцөлд ахуйн бохирыг шууд хөрсөнд шингээдэг бүтэцтэй. Худаг, гүний усны эх үүсвэрүүд зарим тохиолдолд шаардлага ёсоор 25–50 метрийн хол зайд байрлах ёстой ч бодит байдал дээр энэ стандартыг мөрддөггүй хашаа, хэсгүүд олон байдаг.

Мэргэжлийн байгууллагуудын хийсэн хөрсний шинжилгээнүүдэд:

• гэдэсний халдварт өвчин үүсгэгч нян,

• нитрат, нитритийн агууламж,

• фекал бохирдлын бусад төрлийн үзүүлэлтүүд

нормоос давсан тохиолдол олонтаа бүртгэгддэг.

Ундны ус бохирдох эрсдэлийн механизм, Гүний болон хөрсний ус бохирдох үйл явц дараах байдлаар өрнөдөг гэж мэргэжилтнүүд тайлбарладаг.

1. Нүхэн жорлонгийн шүүрэл хөрсөнд нэвчих

2. Борооны ус, цас хайлсны дараах хөрсний нягтрал багасах үеэр бохирдол илүү хурдан тархах

3. Хөрсний гүний давхаргуудаар дамжин усны эх үүсвэр рүү ойртох

4. Бохирдсон усыг худаг ашиглаж буй иргэд ахуйн хэрэглээнд шууд хэрэглэх

Энэ процесс богино хугацааны биш бөгөөд олон жилийн туршид давтагдан хуримтлагдсанаар өргөн хүрээний бохирдлыг бий болгодог.

Одоогийн нөхцөл байдлын гол шалтгаанууд:

1. Дэд бүтцийн тэгш бус хөгжил: Улаанбаатарын төвлөрсөн ус хангамж, ариутгах татуургын сүлжээ гэр хорооллын нийт өрхийн дөнгөж тодорхой хэсэгт л хүрч байна.

2. Зохицуулалтын хэрэгжилт сул: Жорлон болон худгийн хоорондын зайн стандартыг мөрдүүлэх хяналт хангалтгүй. Хашаа бүр өөрийн боломжит зайд нүх ухдаг нь нийтлэг.

3. Хүн амын нягтрал өссөн: Ихэнх худгуудад өдөрт хэдэн зуун айл үйлчлүүлдэг ч орчны бохирыг хариуцах бүтэц байхгүй.

4. Мэдээллийн ил тод байдал дутмаг: Хөрс, усны бохирдлын талаарх шинжилгээний дүн олон нийтэд тогтмол, ойлгомжтой хэлбэрээр хүрдэггүй.

ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ЭРСДЭЛ...

       Эрүүл мэндийн байгууллагууд гэдэсний халдварт өвчин, бохирдсон усаар дамжих эрсдэлтэй өвчлийн тохиолдол жил бүр тогтмол бүртгэгддэг гэж мэдээлдэг. Нитратад хордсон нярай, бага насны хүүхдийн тохиолдол ч жил бүр илэрч байдаг. Эдгээр тохиолдол нь дэд бүтцийг сайжруулах шаардлагын бодит жишээ болж байна.

Шаардлагатай бодлогын арга хэмжээ

Мэргэжилтнүүд болон дотоодын олон улсын байгууллагууд дараах арга хэмжээг хамгийн үр дүнтэй гэж үздэг.

1. Гэр хорооллын ариутгах татуургын сүлжээг үе шаттай өргөтгөх

2. Нүхэн жорлонгийн стандартыг чангатгаж, мөрдөлтийн хяналтыг нэмэгдүүлэх

3. Эко жорлон, сэргээгдэх технологи бүхий шийдлүүдийг өрхийн түвшинд дэмжих

4. Хөрсний болон худгийн усны чанарын хяналтыг тогтмолжуулах, ил тод мэдээлэх

5. Худаг–жорлонгийн хоорондын зай баримтлах дүрмийг бодитоор хэрэгжүүлэх

ТОВЧХОНДОО: 

    Гэр хорооллын нүхэн жорлон, ундны усны эх үүсвэрүүдийн ойр байдал нь Улаанбаатар хотын нийгмийн эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудлуудын нэг хэвээр байна. Энэ нь ганц айл, нэг худаг, нэг хэсгийн асуудал бус нийт хотын дэд бүтэц, олон нийтийн эрүүл мэндийн аюулгүй байдалтай холбогдох өргөн хүрээний асуудал юм. Дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалт, зохион байгуулалт, бодлогын уялдаа сайжирч初 байж хотын усны аюулгүй байдлыг урт хугацаанд хангах боломжтой.