Монгол Улсад гэр бүлийн тухай хууль шинэчлэгдэн хэрэгжиж эхэлсэн ч гэр бүлийн хүчирхийллийн тохиолдлыг бууруулж чадсангүй. Хуулийн зохицуулалт чангарсан ч хүчирхийллийн талаарх мэдээлэл өдрөөс өдөрт олширч, олны танил хүний оролцоотой хэргүүд нийгмийн анхаарлын төвд эрчимтэй орж ирж байна. Энэ нь ганц нэг тохиолдол бус, системийн асуудал улам гүнзгийрч байгааг илтгэх ноцтой дохио боллоо.

ХУУЛЬ ШИНЭЧЛЭЛТ ХАНГАЛТТАЙ Ч ХЭРЭГЖИЛТ СУЛ БАЙНА

           Гэр бүлийн орчинд хүчирхийлэл үйлдэхэд оноох хариуцлага нэмэгдсэн нь зөв алхам боловч хамгаалах үйлчилгээнүүд бодит байдал дээр хангалтгүй хэвээр байна. Түр хамгаалах байрны хүрэлцээ, сэтгэлзүй нийгмийн үйлчилгээний хүртээмж, цагдаагийн байгууллагын хүч хүрэлцээ зэрэг олон хүчин зүйл хохирогчдыг хамгаалах тогтолцоо бүрэн ажиллаж чадахгүй байгааг харуулж буй. 
Мөн хохирогчид гомдлоо бүртгүүлэх, тусламж эрэх явцад шившиглэл, дарамт, буруутгалтай нүүр тулдаг байдал нь асуудлыг улам даамжруулдаг.

ОЛНЫ ТАНИЛ, ЭРХ МЭДЭЛТНҮҮДИЙН ОРОЛЦООТОЙ ХҮЧИРХИЙЛЛИЙН ХЭРГҮҮД НИЙГМИЙН ХҮЛЭЭЛТИЙГ ӨӨРЧИЛЖ БАЙНА

Сүүлийн өдрүүдэд улс төр, урлаг соёлын салбарын зарим хүний гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй холбогдсон мэдээлэл олон нийтийн сүлжээнд хөврөх боллоо. Ийм хэргүүд нийтэд цочроо өгөхөөс гадна нөлөө бүхий хүмүүс буруу үйлдэл гаргавал хариуцлагын тогтолцоо шударга хэрэгжих эсэх талаар иргэдийн итгэлд нөлөөлж байна. Нийгмийн сэтгэл зүйд “нэр, албан тушаалтай бол ял завшина” гэсэн ойлголт суух нь хүчирхийллийг өөгшүүлэх сөрөг үр дагавартай.

ХҮЧИРХИЙЛЭЛ ДАЛД ХЭЛБЭРЭЭР ДАВАМГАЙЛЖ БАЙНА

Гэр бүлийн хүчирхийллийн тухайд олон нийт ихэвчлэн бие махбодын гэмтэлтэй хэргүүдийг төсөөлдөг ч бодит амьдрал дээр:

• сэтгэл санааны дарамт, доромжлол

• эдийн засгийн хараат байдал

• хяналт, эрх мэдлийн дарамт

• хэт хардалт, хязгаарлалт

зэрэг далд хүчирхийллийн хэлбэрүүд илүү нийтлэг бөгөөд илрэхгүй удаан үргэлжилдэг. Энэ нь хохирогчдын хувьд хамгийн аюултай, хамгийн чимээгүй байдлаар амьдралыг нь доройтуулах шалтгаан болдог.

СУДАЛГААНЫ БАЙГУУЛЛАГЫН МЭРГЭЖИЛТНҮҮДИЙН БАЙР СУУРЬ...

• Олон улсын байгууллагууд (UN Women, UNFPA): Монгол улсад жендэрт суурилсан хүчирхийллийн тархалт өндөр бөгөөд асуудлыг шийдэхэд хууль, үйлчилгээ, нийгмийн хандлагыг нэгэн зэрэг өөрчлөх шаардлагатай гэж үзэж байна. Тэдгээрийн судалгаа, үнэлгээ нь боловсрол, эмэгтэйчүүдийн эдийн засгийн бие даасан байдал, үйлчилгээний хүртээмжийг онцолжээ.

• Орон нутгийн байгууллагууд болон судлаачид (Asia Foundation, Хүчирхийллийн эсрэг төв гэх мэт): Нийгмийн ажилтан, шүүх, цагдаагийн хамтарсан кейс-менежмент, түр байр, сэтгэлзүйн тусламжийн багийг төвлөрсөн, хялбар ээлжит үйлчилгээ болгож хөгжүүлэх нь хамгийн шаардлагатай алхмуудын нэг гэж зөвлөж байна. Мөн кейс менежментийн зааварчилгаа, сургалт материалыг боловсруулан ажиллаж байна.

• Нийгмийн сэтгэл зүйч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүд (нийлмэл тайлбар): Хохирогчид тухайн үйл явдлыг олон жил нууж, сэтгэл зүйн гүн гэмтэлтэй үлддэг; түргэн, нууцтай, чанартай сэтгэлзүйн тусламжийн тогтолцоо зайлшгүй хэрэгтэй гэж зөвлөж байна.

Суурь шалтгаануудыг үл хайхрах нь асуудлыг үргэлжлүүлнэ

Шалтгаан нь зөвхөн гэр бүл доторх маргаан биш. Нийгэмд буй хэд хэдэн томоохон хүчин зүйлүүд хүчирхийллийг үржүүлдэг. Үүнд:

• архины зохисгүй хэрэглээ

• хүүхэд насандаа хүчирхийлэлд өртөж өссөн туршлага

• хүйсийн хэвшмэл ойлголт, хүчирхийллийг зөвтгөх хандлага

• сэтгэлзүйн үйлчилгээ, зөвлөгөө авах боломж хангалтгүй байх

• хохирогчийг буруутгадаг нийгмийн хандлага

Эдгээр нь хүчирхийллийг таслан зогсоохоос илүү дахин давтагдах эрсдэлийг улам нэмэгдүүлдэг.

БИД ЮУГ ӨӨРЧИЛЖ, НИЙГЭМД ЯМАР ДОХИО ХҮРГЭХ ВЭ?

Гэр бүлийн хүчирхийлэл бол зөвхөн нэг айлын асуудал биш. Энэ бол нийгмийн аюулгүй байдал, ирээдүй хойч үеийн хүмүүжил, хүнлэг ёсны үнэт зүйлстэй холбогдох томоохон сорилт.

• Хуулийн хэрэгжилтэд бодит хяналт тавих

• Хохирогчийг хамгаалах төвүүдийг нэмэгдүүлэх

• Сургуулийн түвшинд харилцааны боловсрол нэвтрүүлэх

• Хэвлэл мэдээлэл хэргийг сенсаацлах бус, асуудлыг ухаалгаар тайлбарлах

• Олны танил хүмүүсийн оролцоотой хэргүүдэд тэгш хариуцлага оногдуулах

Эдгээр нь хүчирхийллийг бууруулахад зайлшгүй шаардлагатай алхмууд юм.

• 2024 онд бүртгэгдсэн “гэр бүлийн хүчирхийлэл”-тэй холбогдолтой зөрчил/хэргүүдийн тоон мэдээллээр нийт 12,392 тохиолдол бүртгэгдсэн бөгөөд тэдгээрийн 9,649 нь (77.9%) мөрдөн шалгагдаж шийдвэрт хүрсэн байна. Мөн тодорхой төрлийн гэмт хэрэг 2024 онд өмнөх жилээс өссөн байна. 

• Олон улсын байгууллагуудын үнэлгээ, судалгаагаар Монголд жендэрт суурилсан хүчирхийлэл (GBV) түгээмэл, устгах шаардлагатай нийгмийн феномен хэвээр байгаа нь тэмдэглэгджээ, уг асуудал нь тогтвортой хөгжлийн зорилтуудад саад учруулж байна.

• Гэр бүлийн хүчирхийллийг таслан зогсооход зөвхөн хууль шинэчлэх нь хангалтгүй гэдгийг олон судалгаа онцолж, хэрэгжилт, үйлчилгээний хүртээмж (түр байр, сэтгэлзүйн тусламж, үйлчилгээний хамтарсан баг) чухал гэдгийг тодорхой харуулсан байна.

Товчхондоо:

Гэр бүлийн хүчирхийлэл Монголын нийгэмд “энгийн мэдээ” мэт харагдаж эхэлж байгаа нь хамгийн том эрсдэл. Бид асуудалд дасах тусам хүчирхийлэл улам гүнзгийрнэ. Харин дуу хоолойгоо нэгтгэж, хүчирхийллийг зөвтгөдөг хандлагаа халж, хариуцлага, хамгааллын тогтолцоог бодитоор сайжруулж чадвал энэ асуудлыг бууруулах боломж бий.