Хэрэг явдал ба мөрдөн шалгах ажиллагаа

• Хэргүүдийн тухай: 2024 оны зургадугаар сард 20 настай Ц.Дагвадорж гэмт этгээд нь
    - Зургаадугаар сарын 8-9-нд шилжих шөнө 32 настай "З" гэх эмэгтэйг гэрт нь хөнөөж, цогцсыг нь скочоор боож, хувцасны шүүгээнд нуусан байдалтай олсон.  Энэ хэрэг хэдэн хоногийн дараа буюу зургаадугаар сарын 20-21-ний шөнө 16 настай “Ч.Ш.” охиныг хөнөөж, цогцсыг нь чемоданд хийсэн байсан нь тогтоосноор илэрсэн. 

• Яллагдагчид:
    - Ц.Дагвадорж — 20 настай, насанд хүрсэн. 
    - Х.Энхсайхан — өсвөр насны, насанд хүрээгүй эрүүгийн хэрэгтэн.
    - Мөн Э.Ган-Эрдэнэ, Э.Номин-Эрдэнэ нар нь хэргийн хамжигч, эсвэл тусламж үзүүлсэн эсэх талаарх мэдээллүүд өгөгдөж байна.

• Нотлох баримтууд:
    - Хэргүүдийн байршил, цаг хугацаа, нөхцөл байдлуудыг мөрдөн шалгах байгууллагууд тогтоосон. 
    - Хэрэгтэн нь цогцсыг нууж, чемоданд хийсэн, бичлэг, зураг авсан зэрэг заналхийлэл, сүрдүүлэх үйлдэл хийсэн нь мөрдөн шалгах ажиллагаанд гарсан зарим баримтуудад тусгагдсан. 
    - Мөн насанд хүрээгүй хохирогчтой бэлгийн харьцаанд орох зэрэг нэмэлт гэмт хэрэгүүдийг мөрдөн шалгаж байна

2025 оны 9 сарын 17-нд дээрх хэргүүдийн шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлэг явагдаж, шүүх хэсэгчилсэн шийдвэрүүд гаргасан ба хурал хаалттай хэсгээр үргэлжилсэн. Урьдчилсан хэлэлцүүлгээр шүүх хэргийг шууд шүүхээр шийдэх эсэх, нотлох баримт, мөрдөн шалгах ажиллагаа хангалттай эсэх зэргийг авч хэлэлцэв. 

Урьдчилсан хэлэлцүүлгийн гол зүйлс (аналитик)

1. Хаалттай хэлэлцэх санал ба хүчин зүйлс
   Прокурор болон хохирогчийн өмгөөлөгч талууд шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийг хаалттай явуулах саналыг гаргасан нь хохирогчийн эмзэг мэдээлэл (насанд хүрээгүй охин, хувийн агуулгатай материал гэх мэт) нээлттэй хэлэлцэхэд тохиромжгүй гэж үзсэнтэй холбоотой. Энэ нь шүүхийн ёс зүй, хохирогчийн эрхийн хамгааллыг илэрхийлнэ.

2. Нотлох баримтын эрэл ба прокурорт буцаах магадлал
   Урьдчилсан хэлэлцүүлгээр шүүх хэргийг шууд шүүхэд шилжүүлэх эсэхийг хэлэлцэхдээ зарим нотлох баримт дутуу, мөрдөн байцаалтын зарим ажиллагаа бүрэн хийгдээгүй болохыг нэрлэж, прокурорт буцаах эсэхийг авч үзсэн. Энэ нь хэргийг ирээдүйд тэнцвэртэй, хууль ёсны аргачлалаар шийдвэрлэх зорилготой алхам юм. 

3. Шүүгдэгчдэд улсаас томилсон өмгөөлөгчид болон хохирогчдын өмгөөлөгчид оролцсон; олон нийтэд тарсан буруу мэдээлэл, талуудын эрх тэгш оролцоог хангах нь шүүхийн үндсэн шаардлага болж байна. Хэрвээ талуудын оролцоо тэнцвэргүй, эсвэл үйл явцад нөлөөлөлтэй мэт байдал гарвал шүүхийн шийдвэр маргаантай болох эрсдэлтэй.

Сэтгүүлзүйн болон олон нийтийн дарамт vs. шүүхийн тусгаарлалт

Энэ хэрэг олон нийтийн ихэд анхаарал татсан тул мэдээлэл хурдан тарж, зарим мэдээ, бичлэг цахим орчинд гарах эрсдэлтэй. Шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийг хаалттай явуулснаар яг энэ нэгэн эрсдэлийг бууруулах гэж оролдсон нь шууд холбоотой. Гэхдээ нээлттэй байлгах шаардлага, ил тод байдал, хүний эрхийн тэнцвэр гэсэн зарчмуудыг жиших шаардлага үргэлжилж байна. 

Хуулийн үр дагавар, боломжит шийтгэл (анализ)

• Хэрэв шүүх нотлох баримтыг хангалттай гэж үзэж, хэрэг шүүхээр хэлэлцэгдэж гэм буруутай гэж тогтоовол Эрүүгийн хуулийн дагуу онц хэрцгийгээр хүн алах, насанд хүрээгүйтэй бэлгийн харьцаанд орох зэрэг онцгой ноцтой заалтуудын дагуу өндөр ял ногдуулна. Мөн камер, бичлэг зэрэг электрон нотлох баримтуудын хууль ёсны/хууль бус хэрэглээ шүүхийн шийдвэрт нөлөөлж болно. 

Шүүхийн процессын зөрчил, эрсдэлүүд

• Мөрдөн шалгах ажиллагаа дутмаг: Хэрвээ мөрдөн шалгах ажиллагаа дутмаг гэж шүүх үзвэл прокурорт буцааж, нэмэлт баримт цуглуулах шаардлагатай болно — энэ нь шүүх хуралдааны хугацааг сунгах, олон нийтийн эмзэглэл нэмэгдэх шалтгаан. 

• Нүдний өмнө ил тод байдал ба хохирогчийн хамгаалал: Ил тод байдал шаардлагатай ч хохирогчийн нууц, сэтгэл зүйн хамгаалал илүү чухал байх тохиолдолд шүүх хаалттай хэлэлцэнэ — энэ нь олон нийтэд шүүмжлэл дагуулж болно. 

Товч дүгнэлт 

Энэ долоо хоногт урьдчилсан хэлэлцүүлэг нь процессын шударга байдал, нотлох баримтын бүрэн бүтэн байдал, хохирогчийн эрхийг хамгаалах гэсэн гурван гол зарчим дээр төвлөрч өрнөлөө. Одоогийн байдлаар шүүх зарим баримт, мөрдөн шалгах ажиллагааг дахин нягтлах шаардлагатай гэж үзсэн тул хэргийг прокурорт буцаах эсэх шийдвэр гарсан (эсвэл боломж гарсан) тухай мэдээлэл гарч байна — энэ алхам нь хэр эхэндээ олон нийтийн тэсвэр тэвчээргүй байдлыг нэмэгдүүлж болох ч, харин шүүхийн ёс зүйг хангах үүднээс шаардлагатай байж болно. 

ИРГЭДИЙН АНХААРАЛД ЮУ БАЙХ ВЭ???

1. Прокурор нэмэлт мөрдөн шалгах ажиллагаа хийгээд нотлох баримтыг бэхжүүлж шүүхэд буцааж өгөх эсэх. 

2. Хэрвээ шүүх хэргийг шүүх рүү шилжүүлбэл үндсэн шүүх хуралдаан болох ба гэрч, шинжээчийн мэдүүлэг, электрон баримтын судалгаа илүү гүнзгий яригдана. 

3. Олон нийтийн мэдээлэл, шүүхийн ил тод байдал, хохирогчийн эрхийг тэнцвэртэй хангах механизм хэрхэн ажиллахыг анхаарах шаардлагатай.

​​​​​​​