Электрон тамхины хэрэглээ залуужсан бодит асуудал

      Өнөөдөр УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Тамхины тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах асуудал хэлэлцэгдэж байна. Уламжлалт янжуур тамхи, сүүлийн жилүүдэд хурдтай тархаж буй электрон тамхийг хэрхэн хориглох, хязгаарлах, үнэ өртгийг нь зохицуулах зэрэг бодлогын арга хэмжээнүүд хэлэлцүүлгийн гол цөм болов. Энэ нь нийгмийн эрүүл мэнд, ялангуяа хүүхэд, өсвөр үеийнхний аюулгүй байдалд тулгамдсан асуудал болж буйг харуулж байна.

21 насны хориг хэрэгжиж чадав уу?

    Манай улсад 21 нас хүрээгүй хүнд тамхи борлуулахыг хориглосон хууль хэдэн жилийн өмнө батлагдсан. Хууль өөрөө нийгмийн эрүүл мэндийн хамгааллын чухал алхам байсан ч бодит хэрэгжилтийн хувьд хүндрэл ихтэй хэвээр.

Хяналт сул байгаа нь:

• далд худалдаа, сүүдрийн эдийн засаг бий болгох шалтгаан болж,

• зарим дэлгүүрүүд дүрэм мөрдөхөөс илүү ашгийн сонирхлыг урьтал болгох нөхцөл бүрдүүлэв.

Үр дүнд нь хориглох биш нууцаар борлуулах явдал нэмэгдсэн бөгөөд энэ нь өсвөр насныхныг хамгаалах бодит хамгаалалт болж чадсангүй.

Электрон тамхины зохицуулалт орхигдсон хуулийн хийдэл

Монгол Улсад электрон тамхины талаарх тусгайлсан хууль одоогоор байхгүй нь асуудлыг улам хүндрүүлж байгаа юм.

Эрсдэлүүд:

• электрон тамхи гадаадын зах зээлд “насанд хүрэгчдийн бүтээгдэхүүн” гэж ангилагддаг ч манайд насанд хүрээгүй хүүхдүүдийн хэрэглээ өндөрлөсөн,

• худалдаалах, импортлох, сурталчлах, амт үнэр нэмэх зэрэг нь янз бүрийн нэрийн дор саадгүй орж ирэх боломжтой,

• ээж, аав, багш нар хүүхдийн гар дээр орж буй бүтээгдэхүүнийг таних, хянахад хэцүү.

     Дэлхийн зарим оронд үйлдвэрлэгч нь өөрийн улсад электрон тамхийг дотоодын хэрэглээнд бүрэн хориглодог. Гэтэл манайд хууль байхгүй учраас бүтээгдэхүүн нь хяналтгүйгээр орж ирж, өсвөр үеийнхэнд зориулагдсан мэт олон төрлийн амт, савлагаатай хэлбэрээр худалдаалагдсаар байна.

Үнэ ба хяналтын бодлогын ач холбогдол

Дэлхий дахины туршлагаас харахад:

• тамхины татвар, үнийг нэмэх нь хэрэглээг эрс багасгадаг,

• хүүхэд, өсвөр үеийнхэнд хүртээмжийг бууруулах хамгийн үр дүнтэй хэрэгсэл бол үнэ, хяналт, хориглолт юм.

Манайд ч ийм зохицуулалт хийх талаар өнөөдрийн хэлэлцүүлэгт түлхүү анхаарч байгаа нь эерэг дохио. Хүүхэд, өсвөр үеийнхний эрүүл мэнд  бодлогын гол зорилго

Энэ асуудлын гол цөм нь тамхины аль төрөл нь “муу, хортой вэ?” гэх маргаан биш. Хамгийн чухал нь эрсдэлд хамгийн өртөмтгий бүлэг болох хүүхэд, өсвөр үеийнхнийг хамгаалах бодит механизм бий болгох.

Тиймээс хуульд дараах чиглэлийн нэмэлт өөрчлөлтүүд зайлшгүй шаардлагатай гэж үзэх мэргэжилтнүүд олон байна:

• электрон тамхины тусгай хуулийн зохицуулалт бий болгох,

• насанд хүрээгүй хүнд борлуулах, хадгалуулах, зуучлах үйлдлийг хариуцлагажуулах,

• далд худалдааг илрүүлэх хяналт, торгуулийн механизмыг чангатгах,

• тээвэрлэлтийн болон онлайн худалдааны хяналтын систем нэвтрүүлэх,

• сурталчилгаа, амтлаг бүтээгдэхүүнийг бүрэн хориглох.

Товчхондоо: 

      Тамхины тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай өнөөдрийн хэлэлцүүлэг бол Монгол хүний эрүүл мэндийн ирээдүйг хамгаалах бодит алхам. Хүүхэд, өсвөр үеийнхэнд илүү хүртээмжтэй хэлбэрээр тархаж буй электрон тамхи болон далд борлуулалтыг зогсоохын тулд хууль, хяналт, бодлогын цогц шинэчлэл шаардлагатай. Хэрэгжилт, хяналт, хариуцлага гурвыг бодитоор сайжруулж чадвал тамхины хэрэглээ буурч, залуу үеийг эрсдлээс хамгаалах боломж нээгдэнэ.